Cümleler Arası Anlam İlişkileri

Cümleler arası anlam ilişkileri konu anlatımı. Eş, yakın, zıt anlamlı cümleler; neden sonuç, amaç sonuç, koşul sonuç cümleleri; karşılaştırma

Cümleler Arası Anlam İlişkileri

Cümlede Anlam İle İlgili Konu Anlatımı-1

 

Bir ya da bir de fazla kelimeden oluşan; iş, oluş, durum ya da yargı bildiren kelimelere cümle denir.

Örnekler
  • anladım.
  • Bu konuyu anladım.
  • Geçen hafta bu konuyu anladım.

Cümlede anlam ile ilgili konuları çeşitli alt başlıklar halinde inceleyeceğiz.

 

A. Cümleler Arası Anlam İlişkileri

1. Eş Anlamlı Cümleler

Aynı düşünceyi, kavramı, duyguyu, kavramı  anlatan yani anlam yönünden birbiri ile aynı olan cümlelere eş anlamlı cümleler denir.

 

Örnek 1
  • Eserlerini oluştururken kişisel duygu ve düşüncelerine önem veriyor.
  • Yapıtlarında öznel bir anlatımı tercih ediyor.
Örnek 2
  • İnsan zaman zaman kendi içini dinleyebilmelidir.
  • Hayatımızın bazı dönemlerinde yüreğimizin sesine kulak vermeliyiz.

2. Yakın Anlamlı Cümleler

Anlam olarak birbirlerine çok benzemelerine rağmen tamamen aynı anlama gelmeyen cümlelere yakın anlamlı cümleler denir. Kısacası yakın anlamlı cümleler öz olarak aynı fikri ifade etmelerine rağmen bire bir aynı değillerdir.

Örnek 1
  • İnsanlara yardımcı olmak onun için hayatının birinci önceliği olmuştur.
  • Etrafındakilere yardımcı olmaktan büyük bir mutluluk duyuyordu.

Açıklama: Her iki cümlede de kişinin insanlara yardımcı olmayı sevdiği var ancak ilk cümlede bu durum hayatın birinci önceliğidir aynı zamanda.

Örnek 2
  • Hiçbir acı sonsuza kadar devam etmez.
  • Acılar belki uzun sürebilir ama sonunda bir gün güzel günler gelecektir.

Açıklama: ilk cümlede “acıların sürekli olmadığı vurgulanıyor, ikinci cümlede ise acıların sadece bitmekle kalmayacağı güzel günlerin de yaşanacağı da ifade ediliyor.

3. Zıt (Karşıt) Anlamlı Cümleler

Birbiri ile karşıt anlam ifade eden yani düşünce olarak çelişen cümlelere zıt anlamlı cümleler denir.  Bu tür cümlelerin özelliği cümlelerden birinin diğerini geçersiz kılacak bir anlam ifade etmesidir.

Örnek 1
  • Biçim olarak göze hoş gelmeyen bir şiir benim için hiçbir anlam ifade etmez.
  • Benim için bir şiirin şekli önemli değildir, önemli olan şiirin bende uyandırdığı duygulardır.

Açıklama: İlk cümlede bir şiirin beğenilmesi için biçim olarak hoşa gitmesi gerektiği söyleniyor, ikinci cümlede ise şeklin değil içeriğin önemli olduğu vurgulanıyor.

Örnek 2
  • İnsan, hayatı ile ilgili önemli bir karar alırken aklının sesini dinlemelidir.
  • Hayatımızla ilgili bir karar almak istediğimizde kalbimizin sesini dinlemeliyiz.

Açıklama: İlk cümlede aklın önemli olduğu, ikinci cümlede ise duyguların önemli olduğu vurgulanmaktadır.

4. Neden (Sebep) – Sonuç Cümleleri

Cümleyi oluşturan yargılardan birinin diğerinin gerekçesi olduğu cümlelere neden-sonuç cümleleri denir. Bu tür cümlelerde genellikle “-dığı için, -dığından, -den dolayı vb.” ifadeler kullanılır.

Örnek 1
  • Hayatın zorluklarını gördüğü için daha çok çalışıyordu.

Açıklama: “Daha çok çalışması” sonuçtur, “hayatın zorluklarını görmesi” ise “daha çok çalışması”nın sebebidir.

Örnek 2
  • Yeni köprü açılınca trafik daha da rahatladı.

Açıklama: “Trafiğin rahatlaması” sonuçtur, “yeni köprünün açılması” ise “trafiğin rahatlaması”nın sebebidir.

Örnek 3
  • Bizi tanıdı ki selam veriyor.

Açıklama: “Selam vermesi” sonuçtur, “tanıması” ise “selam vermesi”nin sebebidir.

Örnek 4
  • İki gündür ağlıyor çünkü hak etmediği şeyler yaşadı.

Açıklama: “Ağlaması” sonuçtur, “hak etmediği şeyler yaşaması” ise “ağlaması”nın sebebidir.

5. Amaç – Sonuç Cümleleri

Yargılardan biri diğerinin hangi amaca yönelik olarak yapıldığını bildiren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde “-mek için, diye, üzere vb.” ifadeler kullanılır.

Örnek 1
  • Tatilimizi sakin bir şekilde geçirmek için köye gittik.

Açıklama: “Köye gitmeleri” sonuçtur, “sakin bir tatil geçirmek” ise “köye gitmeleri”nin amacıdır.

Örnek 2
  • Memleketteki büyüklerini ziyaret etmek üzere dün akşam yola çıktılar.

Açıklama: “Yola çıkmaları” sonuçtur, “memleketteki büyükleri ziyaret etmek” ise “yola çıkmaları”nın amacıdır.

Örnek 3
  • Daha geniş bir bakış açısına sahip olayım diye bol bol kitap okuyor.

Açıklama: “Bol bol kitap okuması” sonuçtur, “daha geniş bir bakış açısına sahip olmak” ise “bol bol kitap okuması”nın amacıdır.

Örnek 4
  • Duygularını ifade etmek için babasının yanına gitti.

Açıklama: “Babasının yanına gitmesi” sonuçtur, “duygularını ifade etmek” ise “babasının yanına gitmesi”nin amacıdır.

Neden-sonuç cümleleri ve amaç-sonuç cümleleri karıştırılabilmektedir. İkisi arasındaki farkı şu şekilde açıklayabiliriz: Neden-sonuç cümlelerinde yargılardan her ikisi de gerçekleşmiştir. Amaç-sonuç cümlelerinde ise yargılardan biri gerçekleşirken diğerinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belli değildir. Mesela “Üzüldüğü için ağladı.” cümlesinde hem üzülme hem de ağlama gerçekleşmiştir yani sebep-sonuç cümlesidir. “Ekmek almak için bakkala gitti.” cümlesinde ise “bakkala gitme” işi gerçekleşmiş ama “ekmek alma” işinin gerçekleşip gerçekleşmediği belli değildir.

6. Koşul – Sonuç Cümleleri

Bir yargıda bildirilen işin gerçekleşmesinin diğer yargıda bildirilen işin gerçekleşmesine bağlı olduğunu anlatan cümlelere koşul-sonuç cümleleri denmektedir. Bu tür cümlelerde “-se/-sa, mi, üzere, -ince vb.” ifadeler kullanılmaktadır.

Örnek 1
  • Anlatılanları dikkatle dinlersen meseleyi kolayca anlarsın.

Açıklama: “Kolayca anlaması” sonuçtur, “dikkatle dinlemesi” ise “kolayca anlayabilmesi”nin koşuludur.

Örnek 2
  • İyi bir yağmur yağmadıkça ürünler verimli olmayacak

Açıklama: “Ürünlerin verimli olması” sonuçtur, “yağmurun yağması” ise “ürünlerin verimli olması”nın koşuludur.

Örnek 3
  • Şu tepeyi aştık mı Münih gözükecek.

Açıklama: “Münih’in gözükmesi” sonuçtur, “tepeyi aşmaları” ise “Münih’i görebilmeleri”nin koşuludur.

Örnek 4
  • Halı sahaya gelirim ama maç parasını siz vereceksiniz.

Açıklama: “Halı sahaya gelmesi” sonuçtur, “maç parasını vermeleri” ise “halı sahaya gelmesi”nin koşuludur.

7. Karşılaştırma Cümleleri

Varlık, kavram ya da durumların üstünlük, zayıflık, güçlülük, zayıflık ya da başka yönlerden kıyaslandığı cümlelere karşılaştırma cümleleri denir. “gibi, kadar, göre, daha vb.” ifadeler bu tür cümlelerde kullanılır.

Örnekler
  • Tanımadığım insanlarla daha kolay iletişim kuruyorum.
  • Kitap okumayı televizyon izlemekten daha çok seviyorum.
  • Türkiye, Yunanistan’dan daha büyük bir ülkedir.
  • Eski elbiselerimi yeni aldıklarımdan daha fazla giyiyorum.
  • Nisan ayı mart ayından sıcaktır.
  • Ahmet bu konularda benim gibi düşünmüyor.

Cümlede Anlam Konu Anlatımları

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.