Haber (Bildirme) Kipleri Ve Dilek (Tasarlama) Kiplerini Örneklerle Anlatınız.
Haber (Bildirme) Kipleri Ve Dilek (Tasarlama) Kipleri ile ilgili Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımı ve örnekler
Haber ( Bildirme) Kipleri Ve Dilek ( Tasarlama) Kiplerini Örneklerle Anlatınız.
Haber ( Bildirme) Kipleri: Eylemin ne zaman yapıldığını, işin ne zaman gerçekleştiğini bildiren kiplere haber kipleri denir.
Haber kipleri şunlardır:
– Şimdiki Zaman
– Gelecek Zaman
– Geniş Zaman
– Görülen ( Bilinen) Geçmiş Zaman
– Öğrenilen ( Duyulan) Geçmiş Zaman
Şimdiki Zaman: Yüklemde belirtilen işin şimdi, şu anda yapıldığını bildiren zamana şimdiki zaman denilir. Yani iş ile anlatış aynı anda gerçekleşirse işte orada şimdiki zaman vardır. Eylem kök ve gövdelerine ‘’ –(yor), -makta, -mekte eklerinden biri getirilir. -makta, -mekte eki de eylemin devam ettiğini anlamını katar.
Örnekler:
– Ayşe’yi çok sev- (i) yor- (u) m
– Kendimi seviyorum.
– Seviyorsun
– Seviyor
– Seviyoruz
– Seviyorsunuz
– Seviyorlar
– Sevmekteyim
– Gelmekteyim
– Yapmaktayım vb. örneklerdir.
Gelecek Zaman:
Yüklemde belirtilen eylemin söylendikten sonra gerçekleşeceği anlamını veren zamana gelecek zaman denilir. Eylem kök ve gövdelerine ‘’ –ecek, -acak’’ eki getirilir.
Örnek:
– Yap- acak (ğ)- (ı)m
– Yapacaksın
– Yapacak
– Yapacağız
– Yapacaksınız
– Yapacaklar
Geniş Zaman:
Yüklemde belirtilen durumun her zaman gerçekleştiği anlamını veren zamana geniş zaman denilir. Eylem kök ve gövdesine ‘’-(r)’’ eki getirilir.
Not: Geniş zaman eki olan ‘’-r’’ eki kişiler ile olumsuz çekimlenir, birinci tekil ve birinci çoğulda ise ‘’ma, me’’, diğer kişilerde ise ‘’ maz, mez’’ şeklinde çekimlenir.
Örnek:
– Babamı çok severim. Sev-(e)-r (i)m
– Seversin
– Sever
– Severiz
– Seversiniz
– Severler
– Sevmem
– Sevmezsin
– Sevmez
– Sevmeyiz
– Sevmezsiniz
– Sevmezler
Görülen ( Bilinen) Geçmiş Zaman:
Yüklemde anlatılan eylemin söylemeden önce gerçekleştiği anlamını veren zamana görülen geçmiş zaman denir. Yani yapılan işe tanık olma durumu vardır.
Bunda da eylem kök ve gövdelerine ‘’-dı, -di’’ eki getirilir.
Örnek:
– geldim
– geldin
– geldi
– geldik
– geldiniz
– geldiler
Öğrenilen ( Duyulan) Geçmiş Zaman
Yüklemde belirtilen eylemin söyleyişe başlamadan önce gerçekleştiği anlamını katan zaman öğrenilen geçmiş zaman denir. Bazı cümlelerde yapılan işi ise başkasından öğrenme, başkasından duyma anlamı katar. Eylem kök ve gövdesine ‘’ mış, miş’’ eki getirilir.
Örnek:
– Gelmişim
– Gelmişsin
– Gelmiş
– Gelmişiz
– Gelmişsiniz
– Gelmişler
Başkasından öğrenme ve duyma anlamına örnek ise şudur:
– Bu sabah saçlarım daha da gürleşmiş. ( Sonradan farkına varma)
– Yazılı sonuçları dün açıklanmış ( Başkasından duyma)
Tasarlama ( Dilek) Kipleri:
Eyleme zaman anlamı katmayan fakat eklendiği eyleme gereklilik, dilek, şart ve emir gibi anlamlar katan kiplere dilek ya da tasarlama kipleri denir
Tasarlama kipleri şunlardır:
* Gereklilik Kipi: Eyleme gereklilik anlamı katan kiplerdir. Eylem kök ve gövdelerine ‘’-meli, -malı’’ eki getirilir.
Örnek:
– Gelmeliyim
– Gelmelisin
– Gelmeli
– Gelmeliyiz
– Gelmelisiniz
– Gelmeliler
* Şart ( Koşul) Kipi: Eyleme şart anlamı katan kiplerdir. Eylem kök ve gövdesine ‘’ -sa, -se’’ eki getirilir.
Örnek:
– Yapsam
– Yapsan
– Yapsa
– Yapsak
– Yapsanız
– Yapsalar
* İstek Kipi: Eyleme istek anlamı katan kiplerdir. Eylem kök ve gövdesine ‘’e, a’’ eki getirilir.
– Yapayım
– Yapasın
– Yapa
– Yapalım
– Yapasınız
– yapalar
* Emir Kipi: Eyleme emir anlamı katan kiplerdir. Emir kipinin herhangi bir eki yoktur.
Birinci tekil ve birinci çoğul emir çekimi yapılmaz. ( Birey kendine emir vermez.)
Örnekler:
1.Tekil : –
2.Tekil: gel
3.Tekil: gelsin
1.Çoğul: –
2.Çoğul: gelin
3.Çoğul: gelsinler
Henüz yorum yapılmamış.