Ek Fiil Konu Anlatımı

Ek fiiller ile ilgili konu anlatımı. Ek fiilin görevleri ve ek fiilin cümleye kattığı anlamlar ile ilgili konu anlatımı

Ek Fiil Konu Anlatımı

Ek Fiil Konu Anlatımı

İsim soylu sözcükleri yüklem yapmak ya da tek bir kip eki almış fiillerden birleşik zamanlı fiil yapan eklere “ek fiil ekleri” denmektedir. Ek fiil mastar çekimi olmayan –i(mek) fiilidir. konuşurken ya da yazarken “-i” çoğu zaman düşer.  Ek fiil çekimlendiği duruma göre “-(i)di, -(i)miş, -(i)se ve –dır” şeklinde olur. Yukarıdaki tanımdan da anlaşılacağı üzere ek fiilin iki görevi bulunmaktadır. Bu görevler şunlardır:

Ek fiilin görevleri

– İsim soylu sözcükleri yüklem yapmak

– Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmak

1.İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapmak:

İsim, sıfat, zarf vb. isim türünden kelimelerin yüklem olması ya da yargı bildirebilmesi için ek fiil alması gerekmektedir. İsimlere gelen ek fiil dört kiple çekimlenir.

a. Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı : –(i)di

Söz edilen duruma tanık (şahit) olma anlamı taşımaktadır. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler ek fiilin görülen geçmiş zaman çekimi ile ilgili olarak örnek verilebilir.

  • Bu bölge bir zamanlar bahçeydi.
  • Olayların bu hale gelmesine neden olan sendin.
  • En son aldığı araba kırmızıydı.
  • Bir zamanlar çok fakirdim.
  • Kaza olduğunda ben de oradaydım.
  • Bizim sınıfın en çalışkanıydı.
  • Tamirat işlerinde en başarılı olan Ahmet’ti.
  • Bu çocuk arı gibiydi.
  • Siz her daim düşünceliydiniz.

Not: İsim soylu sözcükler ek fiil ile çekimlenirken sıralama “isim kökü + ek fiil + kip eki +kişi eki” şeklindedir.

İsim Soylu Sözcük Ek fiil Kip eki Kişi eki
Sinirli i di k (1.çoğul)
Güzel i di n (2. tekil )
Kötü i di niz (2. çoğul)

b.Ek Fiilin Duyulan Geçmiş Zamanı: –(i)miş

Bahsi geçen konunun sonradan fark edilmesi ya da başkasından duyulması anlamını taşımaktadır. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler ek fiilin öğrenilen geçmiş zaman çekimi ile ilgili olarak örnek verilebilir.

  • Son yılların en soğuk kışıymış.
  • Ailenin en kısa boylusuymuş.
  • Kaybettiği anahtarlar arabadaymış.
  • Apartmanların olduğu bu yer bir zamanlar arsaymış.
  • Bu iş yeri hafta sonları kapalıymış.
  • Kahvaltı yaparken en sevdiği şey çaymış.
  • En sevdiği şehir Sivas’mış.
  • Küçükken çok inatçıymış.
  • Hayatındaki en değer verdiği şey kitapmış.
  • Uzakta görülen karartı bir ağaçmış.

 

Not: İsim soylu sözcükler ek fiilin öğrenilen geçmiş zamanı  ile çekimlenirken sıralama “isim kökü + ek fiil + kip eki +kişi eki” şeklindedir.

İsim Soylu Sözcük Ek fiil Kip eki Kişi eki
Sinirli i miş iz (1.çoğul)
Güzel i miş sin (2. tekil )
Kötü i miş siniz (2. çoğul)

c. Ek Fiilin Geniş Zamanı: –(i)dir

Bahsi geçen durumun her zaman gerçekleştiğini ifade eden ek fiil çekimidir. Ek fiilin geniş zaman eki olan “-(i)dir” genellikle düşer ve ek fiilin geniş zamanı ile çekimlenen kelimelerde şahıs ekleri kullanılır. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler ek fiilin geniş zaman çekimi ile ilgili olarak örnek verilebilir.

  • Benim babam öğretmen(-dir eki düşmüş)
  • Ne kadar da güzelsiniz(-dir eki düşmüş)
  • O sınıftakiler çok çalışkanlar. (çalışkan-dır-lar şeklinde de olabilir.)
  • İnsanın ufkunu açan şey kitaptır.
  • Bu aralar çok sinirliyim (-dir eki düşmüş)
  • Sen bana göre çok anlayışlısın. (-dır eki düşmüş)

ç. Ek Fiilin Şartı: -(i)se

Ek fiilin şartı “(i)se” eki ile yapılır. Ek fiilin şartı diğer ek fiil ekleri gibi eklendiği kelimeyi yüklem yapmaz. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili olarak verilen kelimeler ek fiilin şart kipi ile çekimlenmiştir.

  • Dışarıdaysanız söylediklerimi mutlaka alın.
  • Hastaysan bugün okula gelme.
  • Annem evdeyse beni arasın.
  • İmzalanacak evraklar masadaysa odama getirin.
  • Hava yağmurluysa yarın balığa gideriz.
  • Söz konusu vatansa gerisi teferruattır.
  • Benim adım Ahmet’se bunu onun yanına bırakmam.
  • Sen düzgün bir insansan bizi üzmezsin.

Not: Ek fiilin şartı kelimeye birleşik olarak (-sa/-se) şeklinde ya da ayrı olarak (-ise) yazılabilir.

  • Okuldaysan dolabımdaki kitabı bana getir.
  • Okulda isen dolabımdaki kitabı bana getir.

Ek Fiilin Olumsuzu

İsim soylu sözcüklere gelen ek fiillerin olumsuzu “değil” edatı ile yapılır. “değil” edatı sözcük ve ek fiil arasına girer.

Örnek:

  • Bu market günün her saati açıkmış. ( olumsuzu açık değilmiş şeklinde olur.)
  • Yorgunsan biraz dinlen. (olumsuzu yorgun değisen şeklinde olur.)

Ek Fiilin Soru Şekli

İsim soylu sözcüklere gelen ek fiillerin soru şekli “mi” edatı ile yapılır. “mi” edatı sözcük ve ek fiil arasına girer.

Örnek:

  • Bu market günün her saati açıkmış. (soru şekli açık mıymış? şeklinde olur.)
  • En rahat ettiği yer odasıydı. (soru şekli odası mıydı? şeklinde olur.)
  •  

2. Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapmak

Öncelikle basit zamanlı fiilin ne olduğundan bahsedelim. Bir fiil tek bir kip eki ve kişi eki alırsa buna basit zamanlı fiil denir. Mesela “git-ecek-im” fiilinde gelecek zaman eki ve 1. tekil şahıs eki vardır yani bu fiil basit zamanlıdır. Birleşik zamanlı fiillerde ise fiilden sonra gelen kip ekinin ardından ek fiil eki gelir. Mesela “gel-ecek-ti-m” fiilinde gelecek zaman ekinin ardından bir de ek fiil eki gelmiştir. Fiillerde ek fiil üç şekilde çekimlenir.

a. Ek fiilin Görülen Geçmiş Zamanı : (i)di

Basit zamanlı fiilden sonra –(i)di eki getirilerek yapılır.

Örnekler:

  • Yıllar önce burada çalışıyordu. (şimdiki zaman + ek fiilin görülen geçmiş zamanı)
  • Beni dün mutlaka arayacaktı. (gelecek zaman + ek fiilin görülen geçmiş zamanı)
  • Her işini mutlaka zamanında yapardı. (geniş zaman + ek fiilin görülen geçmiş zamanı)

b. Ek Fiilin Öğrenilen Geçmiş Zamanı: (i)miş

Basit zamanlı fiillerden sonra –(i)miş getirilerek yapılır.

Örnekler:

  • Öğretmenin anlattıklarını anlıyormuş. (şimdiki zaman + ek fiilin öğrenilen geçmiş zamanı)
  • Ankara’dan yarın gelecekmiş. (gelecek zaman + ek fiilin öğrenilen geçmiş zamanı )
  • Dünyadaki herkesi severmiş. (geniş zaman + ek fiilin öğrenilen geçmiş zamanı)

c. Ek Fiilin Şartı: (i)se

Basit zamanlı fiillere –(i)se getirilerek yapılır.

Örnekler:

  • Çalıştıysan mutlaka başarırsın. (görülen geçmiş zaman + ek fiilin şartı)
  • Bana sorarsan bu işin olması zor. (geniş zaman + ek fiilin şartı)
  • Geleceksen seni de götürelim. (gelecek zaman + ek fiilin şartı)

Ek Fiilin Cümleye Kattığı Anlamlar

Ek fiil cümleye çeşitli anlamlar katar. Bu anlamlar şu şekildedir:

1. Şart Anlamı: Ek fiilin şart kipi ile çekimlenen kelimelerin olduğu cümlelerde görülür.

Örnekler:

  • Elinden gelen gayreti gösterirsen başarılı olursan.
  • Sana verdiğim soruları çözersen sınavda zorlanmazsın.
  • Bu arabayı alırsan bir daha yolda kalmazsın.
  • Kar yağarsa okullar tatil edilir.
  • Söylediklerini duyarsa sana çok kırılır.

2.Küçümseme (Alay) Anlamı: Öğrenilen geçmiş zaman (-miş) ekinden sonra ek fiilin öğrenilen geçmiş zaman eki (-(i)miş) gelirse cümlede küçümseme anlamı olur.

Örnekler:

  • Hayatı boyu beni dinlemişmiş.
  • Sabahtan akşama kadar sınava çalışmışmış.
  • Dillere destan bir düğün yapmışmış.
  • Yarışmada en beğenilen yarışçı o olmuşmuş.

3.Terk Edilmiş Alışkanlık Anlamı : Geniş zaman kipinden sonra kullanılan ek fiilin görülen ve öğrenilen geçmiş zamanları cümleye terk edilmiş alışkanlık anlamı katar.

Örneker:

  • Eskiden çok nargile içerdi.
  • Çocukken karanlık çökene kadar oyun oynardık.

4. Gerçekleşmemiş Beklenti Anlamı: Gelecek zaman kipinden sonra kullanılan ek fiilin görülen ve öğrenilen geçmiş zamanları cümleye gerçekleşmemiş beklenti anlamı ktar.

Örnekler:

  • İki sene sonra buraya bir bahçe yapacaktı.
  • Yağmur yağmasaydı pikniğe gidecektik.
  • Ertelenmeseydi hafta sonu maça gidecektik.

Konu Anlatımları

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.