Anlatım Bozuklukları İle İlgili Konu Anlatımı

anlatım bozuklukları ile ilgili konu anlatımı

Anlatım Bozuklukları İle İlgili Konu Anlatımı

Anlatım Bozuklukları İle İlgili Konu Anlatımı

Cümle duygu ve düşüncelerin ifade edilmesini sağlayan kelime ya da kelime öbekleridir. İyi bir cümle duygu ve düşünceleri net bir şekilde aktaran cümledir. Bu özellikleri barındırmayan cümlelerde anlatım bozukluğu bulunmaktadır.

I. Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları

1. Gereksiz Sözcük Kullanımı

a. Eş Anlamlı Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması: Aynı anlama gelen sözcüklerin birlikte kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.

Örnek : Bari hiç olmazsa bir gün daha bizimle kal. cümlesinde “bari” ve “hiç olmazsa” ifadeleri aynı anlama geldiği için gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu yapılmıştır.

b. Anlamca Birbirini Kapsayan Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması: Bir kelimenin ifade ettiği anlamın başka bir kelimenin içinde bulunduğu cümlelerde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır.

Örnek : Her gün okula annesiyle birlikte gidiyordu. cümlesinde “ailesiyle” kelimesindeki “ile” edatı cümleye birliktelik anlamı kattığı için “birlikte” kelimesi gereksiz kullanılmıştır.

2. Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması: “Kesinlik, ihtimal vb.” farklı anlam özellikleri gösteren kelime ya da kelime gruplarının bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna neden olur.

Örnek: “Yaklaşık tam beş yıldır bu proje ile uğraşıyoruz.” cümlesinde “yaklaşık” ve “tam” kelimeleri anlam olarak bir çelişki meydana getirmiştir. Yani eylemin beş yıl mı beş yıla yakın mı olduğu net olarak belli değildir.

3. Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları: Bazı sözcükler yazılışları ya da anlamları bakımından birbirine çok benzemektedir. Bu tür sözcüklerin birbiri yerine kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.

Örnek: “Fındık ücretlerinin düşüklüğü üreticileri düşündürüyor.” cümlesinde kullanılan “ücret” kelimesi anlam olarak “bir emeğe karşılık alınan para” demektir. Burada bir mal ya da ürünün ederi kastedildiği için “ücret” yerine “fiyat” kelimesi kullanılmalıydı.

4. Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları: Zarf olarak kullanılması gerekirken sıfat olarak kullanılan kelimeler ya da benzer kullanımlar anlatım bozukluğuna neden olmaktadır.

Örnek: Polisten çalınan arabayla kaçan hırsızlar uzun bir kovalamacanın ardından yakalandı.” cümlesinde “polisten” kelimesi “kaçan” kelimesinden önce kullanılmalıdır. Bu şekilde sanki araç polisten çalınmış gibi bir anlam vardır.

5. Deyimin Yanlış Kullanılmasından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları: Deyimler kalıplaşmış söz öbekleridir ve deyimlerdeki kelimelerin eş ya da yakın anlamlıları ile değiştirilmesi ya da deyimin anlamına uygun kullanılmaması anlatım bozukluğuna neden olur.

Örnek : “Yaptığı onca hatadan sonra iyiden iyiye suyu kaynamaya başladı.” cümlesinde kullanılan deyimin doğrusu “suyu ısınmak”tır.

6. Anlam Belirsizliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları: Kişi zamirinin cümlede kullanılmaması eylemi yapanın 2. şahıs mı, 3. şahıs mı olduğu yönünde belirsizliğe yol açar. Bu tür anlatım bozukluklarını gidermek için cümleye ilgili zamir kullanılmalıdır.

Örnek : “Bize küstüğünü bugün öğrendim.” cümlesinde “senin” mi , “onun” mu küstüğü konusunda belirsizlik vardır.

Not: Anlam Belirsizliğine dayalı anlatım bozuklukları virgülün kullanılmaması ya da karşılaştırma hatalarından da kaynaklanabilmektedir.

Örnek :

– Annem beni kardeşimden daha çok seviyor. (karşılaştırma hatası)

– Genç öğretmeni görünce gülümsedi. ( virgülün kullanılmaması)

7. Mantık ve Sıralama Hatalarından kaynaklanan Anlatım Bozuklukları: Cümlede anlatılanların sıralamasında önem derecesine uygun davranılmaması ya da mantık açısından uyumsuzluklar bulunması bu tür anlatım bozukluklarının sebebidir.

Örnek : “Yeni görevimden dolayı telefon etmeyi bırak yanıma gelip tebrik bile etmedi.” cümlesinde anlatım bozukluğu vardır. Önem sırası göz önünde bulundurulursa bu cümle “Yeni görevimden dolayı yanıma gelip tebrik etmeyi bırak telefon bile etmedi.” şeklinde olmalıydı.

II. Yapıya Dayalı Anlatım Bozuklukları

1. Özne-Yüklem Uyumsuzluğu: Bir cümlede öznenin tekil ya da çoğul olmasına bağlı olarak yüklemin göstermesi gereken bazı özellikler vardır. Bu özellikleri şu şekilde açıklayabiliriz.

a. Tekillik-çoğulluk bakımından uyumsuzluk:

Özne insan ise;

Özne tekilse yüklemde tekil, özne çoğulsa yüklem tekil ya da çoğul olabilir.

Örnek :

– Adam dışarıda bekliyorlar. (yanlış)

– Adam dışarıda bekliyor. (doğru)

– Adamlar dışarıda bekliyorlar. (doğru)

– Adamlar dışarıda bekliyor. (doğru)

Özne insan dışında bir varlık ise;

Yüklem daima tekil olur.

Örnek :

– İnekler bahçede otluyorlar. (yanlış)

– İnekler bahçede otluyor. (doğru)

– İnek bahçede otluyor. (doğru)

b. Kişi bakımından uyumsuzluk: Cümlede öznenin tekil ya da çoğul olmasına bağlı olarak yükleme uygun kişi eki getirilmelidir.

Örnek: “Sen ve Ahmet bu sınavı da başarıyla atlattın.” cümlesinde yüklem “siz” zamirine uygun olarak “atlattınız” şeklinde olmalıydı.

2. Ek Yanlışları : Cümlede eklerin yanlış kullanılması, eksik ya da fazla kullanılması anlatım bozukuğuna yol açar.

Örnek: “Yöneticilerden birçoğu ellerinden gelen çabayı gösteriyor.” cümlesinde “-den” eki yerine “-in” ekinin kullanılması gerekiyordu.

3. Öge Eksikliği : Cümlede bulunması gereken ögelerden birinin bulunmaması anlatım bozukluğuna neden olur. Bu ögeler özne, yüklem, nesne ya da tümleçler olabilir.

Örnek: “Biz öğretmenimizi sever ve değer veririz.” cümlesinde “kime” sorusunun cevabı alnamamaktadır. Yani cümlede tümleç eksikliği bulunmaktadır. Cümle “Biz öğretmenimizi sever ve ona değer veririz.” şeklinde olmalıydı.

4. Tamlama Yanlışları: Genellikle isim ve sıfat tamlamalarının aynı tamlanana bağlanması ile meydana gelen anlatım bozukluklarıdır. Tamlamalara uygun ekler getirilerek bu anlatım bozukluğu giderilebilir.

Örnek: “Son zamanlarda halk ve özgün müzik dinlemeye başladım.” cümlesinde ortak kullanan tamlayan uygun olmamıştır. Cümlenin doğrusu Son zamanlarda halk müziği ve özgün müzik dinlemeye başladım.” şeklinde olmalıdır.

5. Çatı Uyumsuzluğu : Birleşik cümlelerde yan cümle ile temel cümlede kullanılan fiillerin çatı olarak uyumsuz olması anlatım bozukluğuna neden olmaktadır.

Örnek: “Sınava çok iyi hazırlanılsa da istediği sonucu alamadı.” cümlesinde yan cümlenin edilgen, temel cümlenin etken çatılı olması anlatım bozukluğuna neden olmuştur. “Sınava çok iyi hazırlansa da istediği sonucu alamadı.” şeklinde bir düzenleme ile bu anlatım bozukluğunu düzeltebilirz.

Etiketler:

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış.